ریشه یابی ضرب المثل
گهی پشت زین و گهی زین به پشت
مثل بالا حاکی از تطور زمانه است که گاهی آدمی را به کمال مطلوب می رساند و هر چه خواست و آرزویش باشد برمی آورد. زمانی آن چنان پشت می کند که تمام خان و مان و مال و خواسته را به باد فناو نیستی می سپارد.
این گونه افراد و خانواده ها مصادیقی از مفهوم مصراع بالا هستند که آزاده ی توس حکیم ابوالقاسم فردوسی در شرح زندگانی پهلوان نامی ایران رستم دستان سروده است.
پس از آنکه سردار نامدار ایران رستم پیلتن از جنگ با افراسیاب تورانی پیروزآمد و مدتی در زابلستان به استراحت پرداخت مجدداً بار سفر بست و در محل سمنگان واقع در مرز ایران و توران که دشتی وسیع و مرغزاری طرب انگیز بود به شکار گورخر پرداخت:
به تیر و کمان و به گرز و کمند
بیفکند بر دشت، نخجیر چند
زخار و ز خاشاک و شاخ درخت
یکی آتشی بر فروزید سخت
چو آتش پراکنده شد پیلتن
درختی بجست از در بابزن؟
یکی نره گوری بزد بر درخت
که در چنگ او پر مرغی بسخت
چو بریان شد از هم بکند و بخورد
ز مغز استخوانش برآورد گرد
پس آنگه خرامان بشد نزد آب
چو سیراب شد، کرد آهنگ خواب
بخفت و برآسود از روزگار
چمان و چران رخش در مرغزار ...
ادامه ی داستان را از دست ندهید:
